Γρηγοριάδης: Η φαρμακευτική κάνναβη ενισχύει θεραπευτικές επιλογές κατά πόνου

Του Νικόλαου Γρηγοριάδη *

Ο πόνος αποτελεί καθημερινότητα για εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες ασθενείς και στη χώρα μας. Παλαιότερη μελέτη έκανε λόγο για ποσοστά που στην Ευρώπη ξεπερνούν το 19% του ενήλικου πληθυσμού, ωστόσο ακριβή εικόνα δεν υπάρχει, πόσο μάλλον για την Ελλάδα. Ωστόσο, το πρόβλημα της αντιμετώπισης του χρόνιου, ανθεκτικού πόνου συνεχίζει να απασχολεί γιατρούς και ασθενείς και στη χώρα μας, ειδικά όταν οι μέχρι πρότινος διαθέσιμες επιλογές αποδεικνύονται αναποτελεσματικές σε ορισμένες περιπτώσεις. Για τις ανάγκες αυτών των ασθενών λειτουργούν και στη χώρα μας ειδικά ιατρεία πόνου. «Τα σκευάσματα θεραπευτικής κάνναβης έρχονται να ενισχύσουν τις θεραπευτικές επιλογές των γιατρών», όπως εξηγεί στο News4Health, ο Καθηγητής Νευρολογίας στο ΑΠΘ, Νικόλαος Γρηγοριάδης.

Φαρμακευτική κάνναβη

Η χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης αποδεικνύεται πολύτιμη για τη διαχείριση του πόνου, που συνοδεύει χρόνιες και σοβαρές παθήσεις, της σπαστικότητας, που σχετίζεται με νευρολογικά νοσήματα, αλλά και της ανορεξίας που απαντάται σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών.

«Τα φάρμακα αυτά προστίθενται στη φαρέτρα μας για να αντιμετωπίσουμε συμπτώματα όπως ο πόνος που ταλαιπωρεί καρκινοπαθείς ή ο νευροπαθητικός πόνος, η σπαστικότητα που συνοδεύει νοσήματα όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ανορεξία σε καρκινοπαθείς ή σε άτομα με HIV και άλλα», αναφέρει συγκεκριμένα ο κ. Γρηγοριάδης, εξηγώντας πως σε αρκετές περιπτώσεις ασθενών με αυτά τα συμπτώματα τα φάρμακα που είχαν μέχρι τώρα στη διάθεση τους οι γιατροί δεν είχαν πάντοτε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Άνθρωποι που ζουν με μια σειρά από παθήσεις, αρκετές από τις οποίες χρόνιες όπως ρευματικά νοσήματα, μπορούν να επωφεληθούν. Σημειώνει, όμως, ότι αφορά συγκεκριμένου τύπου και όχι οποιοδήποτε πόνο.

«Πρόκειται για ανθρώπους που κατά τα άλλα ζουν κανονικά, που εργάζονται και οφείλουμε να βρούμε τρόπους να ανταποκριθούμε στις ανάγκες τους. Ειδικά, από τη στιγμή που στην επιστημονική κοινότητα θεωρούμε, βάσει των διαθέσιμων δεδομένων που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων αυτών, ότι έχουνε θέση στη θεραπευτική μας φαρέτρα ως επικουρικά», διευκρινίζει ο Καθηγητής και προσθέτει:

«Έχουμε λοιπόν ένα ακόμα “όπλο” για την αντιμετώπιση αυτών των καταστάσεων, τα προϊόντα φαρμακευτικής κάνναβης, που είναι αποτελεσματικά και ασφαλή, τα οποία θα χορηγούνται στους ασθενείς, βάσει των οδηγιών και με τη δέουσα παρακολούθηση των γιατρών τους».

Είναι, άλλωστε, απόφαση του γιατρού ποιοι ασθενείς θα ωφεληθούν από τη χορήγηση των φαρμάκων αυτών σε δοσολογία που καθορίζεται εξατομικευμένα.

Τα φαρμακευτικά σκευάσματα κάνναβης, που έχουν πάρει έγκριση και κυκλοφορούν στην Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή στη μορφή ξηρού ανθού και λαμβάνονται ως εναιώρημα. Δηλαδή, ατμοποιούνται με τη χρήση μιας ειδικής συσκευής που επιτρέπει την εισπνοή ενώσεων κάνναβης χωρίς την καύση που σχετίζεται με το κάπνισμα τους.

Καταπολεμώντας και το στίγμα

Πέραν των προβλημάτων των ασθενών, όμως, φαίνεται πως υπάρχει και άλλος ένας «εχθρός» που καλούνται να αντιμετωπίσουν ασθενείς και γιατροί: τις παραπλανητικές απόψεις ή αντιλήψεις γύρω από τη φαρμακευτική κάνναβη.

«Η φαρμακευτική κάνναβη είναι φάρμακο. Δεν είναι τίποτα άλλο. Δεν είναι ούτε εναλλακτικό σκεύασμα, ούτε συμπλήρωμα διατροφής, ούτε τρόπος νομιμοποίησης της χρήσης χασίς στη Χώρα. Είναι φάρμακο», ξεκαθαρίζει ο Καθηγητής Νευρολογίας.

«Η αντίληψη η οποία αντανακλαστικά σχεδόν μπορεί να συνοδεύει το άκουσμα και μόνο της λέξης “κάνναβη” είναι κάτι που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Είναι μεγάλη πρόκληση για την συγκεκριμένη θεραπευτική κατηγορία», σημειώνει ο κ. Γρηγοριάδης.

Η αντιμετώπιση των λανθασμένων αντιλήψεων προϋποθέτει την κατάλληλα οργανωμένη εκπαίδευση γιατρών και ασθενών, ώστε οι μεν να μην κουβαλούν αβάσιμες ενοχές ότι έχουν λάβει το ρόλο του «ντίλερ» και οι δε, να αποβάλλουν κάθε σκέψη ότι ο γιατρός θα τους δίνει «νόμιμα το στριφτό τους».

Όπως συμπληρώνει ο κ. Γρηγοριάδης, «οι προκλήσεις μπορεί να έρχονται από πολλές κατευθύνσεις, αλλά είναι και ένα χαρακτηριστικό που καθιστά περαιτέρω ενδιαφέρουσα την εν λόγω θεραπευτική κατηγορία. Είναι σαφώς από τις πρώτες προτεραιότητες μας να εμπεδωθεί ότι μιλάμε για φάρμακο». Κατά τον Καθηγητή, «πρώτιστη μέριμνα είναι η ορθή διαχείριση της πορείας των ασθενών αναφορικά με την ανταπόκριση στη θεραπεία και την ασφαλή χορήγηση των σκευασμάτων φαρμακευτικής κάνναβης, πολλές φορές σε συνδυασμό και με άλλες θεραπείες τις οποίες ενδεχομένως να λαμβάνουν, τις συνοσηρότητες, κλπ»

Ο μηχανισμός δράσης σχετίζεται με σύστημα που διαθέτει ο οργανισμός μας

Ο μηχανισμός δράσης της φαρμακευτικής κάνναβης φαίνεται να συνδέεται άμεσα με ένα εγγενές σύστημα του ανθρώπινου σώματος.

«Στον οργανισμό μας, από τη στιγμή που είμαστε έμβρυα μέχρι να πεθάνουμε, υπάρχουν υποδοχείς ενδοκανναβινοειδών. Είναι οι υποδοχείς πάνω στους οποίους προσδένονται και μέσω των οποίων δρουν τα εξωγενώς χορηγούμενα προϊόντα της φαρμακευτικής κάνναβης», εξηγεί ο κ. Γρηγοριάδης.

Τέτοιοι υποδοχείς υπάρχουν στο κεντρικό νευρικό αλλά και το ανοσοποιητικό σύστημα.

«Επιπλέον, ο οργανισμός μας έχει και τα δικά του κανναβινοειδή, τα λεγόμενα ενδοκανναβινοειδή με τα οποία γεννιόμαστε και τα οποία επίσης δρουν σε αυτούς τους υποδοχείς», αναφέρει ο Καθηγητής σημειώνοντας πως φαίνεται «ότι πρόκειται για ένα σύστημα, το οποίο εξασφαλίζει ή προσπαθεί να εξασφαλίσει (και δεν είναι το μόνο, υπάρχουν κι άλλα συστήματα με παρόμοια λειτουργία) την ομοιοστασία στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, η οποία σε παθολογικές καταστάσεις διαταράσσεται».

Μάλιστα, δεδομένα τα οποία όμως απαιτούν περαιτέρω έρευνα, δείχνουν ότι ενδεχομένως αν βρεθεί τρόπος να αποκατασταθεί η ομοιοστασία μέσω του συστήματος των ενδοκανναβινοειδών σε τέτοιο βαθμό τέτοιο ώστε να διασφαλιστεί ένα καλύτερο περιβάλλον για το όργανο που πάσχει, στην προκειμένη περίπτωση τον εγκέφαλο ή τον νωτιαίο μυελό, τότε ίσως μπορέσουν να επιστρατευτούν αποδοτικότερα εκείνοι οι ενδογενείς μηχανισμοί που αποκαθιστούν τις βλάβες, περιγράφει ο κ. Γρηγοριάδης.

Σύμφωνα με τον κ. Γρηγοριάδη, «όσον αφορά τα συμπτώματα, αυτό που σε πρώτη φάση βλέπουμε με τη χρήση των φαρμάκων αυτών, είναι ανακούφιση».

Δρουν, λοιπόν, στους υποδοχείς του πόνου. Βέβαια, δεν ανακουφίζουν οποιοδήποτε πόνο, αλλά συγκεκριμένα είδη που σχετίζονται με διακριτούς μηχανισμούς. «Ο νευροπαθητικός πόνος έχει άλλους μηχανισμούς από έναν πονόδοντο, ή από τον πόνο που προκαλείται από ένα τραύμα», διευκρινίζει ο καθηγητής.

Πέραν του πόνου, οι υποδοχείς αυτοί υπάρχουν και στα νευρωνικά κυκλώματα από τη δυσλειτουργία των οποίων εκδηλώνεται η σπαστικότητα.

Φαρμακευτική κάνναβη και ψυχιατρικές παθήσεις

Όπως όλα τα φάρμακα, τα σκευάσματα φαρμακευτικής κάνναβης έχουν αντενδείξεις και πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Για τον κ. Γρηγοριάδη είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι δεν μπορούν να χορηγηθούν σε ανθρώπους με ιστορικό ψυχικών νόσων, όπως ψύχωση, διότι υπάρχει το σοβαρό ενδεχόμενο να αποδιοργανωθούν. Μάλιστα, θα πρέπει να λαμβάνεται αναλυτικό ιστορικό, διότι ο περιορισμός ισχύει και όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό ψυχικής νόσου.

«Βέβαια η έρευνα είναι σε εξέλιξη και για τέτοιες περιπτώσεις ασθενών», συμπληρώνει ο καθηγητής, εξηγώντας πως και για τους υπόλοιπους ασθενείς, χωρίς ψυχιατρικό ιστορικό, «η συνδρομή ψυχολόγου ή ψυχιάτρου κρίνεται απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις ως μέρος της ολιστικής παρακολούθησης τους με τη χρήση των συγκεκριμένων φαρμάκων ειδικά όταν ο θεράπων ιατρός διακρίνει ότι ο συγκεκριμένος ασθενής μπορεί να μην ανταποκρίνεται ή να μην συμμορφώνεται με τις οδηγίες του».

*Ο Νικόλαος Γρηγοριάδης είναι Καθηγητής Νευρολογίας στο ΑΠΘ.